Einde

Yoga? Lees eerst de bijsluiter!

Waarom ik niet aan yoga doe

Bekijk je liever de video's?
Yoga? Lees eerst de bijsluiter! (24')
Meditatie of gebed? (7')
Simon de Tovernaar - De wereld van de magie (8')

disclaimer

Je kan yoga niet zien los van de context waarin hij ontstaan is: een heterogene verzameling van oosterse godsdiensten en levensbeschouwingen met grote onderlinge verschillen. Je hebt hierover pas recht van spreken na jarenlange studie. Wat volgt is dus slechts een ruwe schets: het brainstormen van een amateur die kritische gedachten aanreikt (nadat hij specialisten heeft geraadpleegd).

De analyse wordt bovendien bemoeilijkt door het feit dat de gewassen die hier te lande groeien verschillen van de originele teelt. De import in het westen ging gepaard met iets wat lijkt op genetische manipulatie. Waar het oosten yoga ziet als techniek om het ik te laten uitdoven, willen westerlingen in regel net het omgekeerde: alles draait hier om zelfontplooiing en genieten van het leven. En waar de rechtgeaarde yogi de chakra’s opent om zich helemaal te ontledigen, is het westers esoterisme erop gericht om de paranormale krachten die vrijkomen te benutten. Hoewel, je hebt natuurlijk ook westerlingen die kiezen voor het origineel!

De kans bestaat dat de Belgische yogi zich niet zal herkennen in de navolgende analyse. Want de kritiek die gebaseerd is op het oosters origineel, geldt niet noodzakelijk voor de westerse variant en vice versa. Maar wellicht zal die Belg erkennen dat de weg die Jezus aanwijst niet overeenstemt met wat het oosten leert, en evenmin met de westerse varianten.

Ik ben geen ervaringsdeskundige wat betreft de oosterse levensbeschouwingen en de daarop geïnspireerde technieken. Wie wél een grote ervaring heeft in die wereld is Joseph-Marie Verlinde, die vanaf 1969 enkele jaren optrok met de goeroe Maharishi Mahesh Yogi - de initiator van de transcendentale meditatie. Verlinde was nadien actief in de esoterische sfeer met paranormale healing, waarna hij tot andere inzichten kwam en priester werd. Meer uitleg vind je in interviews op YouTube en in zijn boek "De verboden ervaring - Van de ashram naar het klooster: relaas van een zoektocht naar God. Lannoo 2004." Verlinde lijkt nu, zoveel jaren later, een roepende in de woestijn. Velen hebben zijn adviezen genegeerd, ook in de kerk waartoe hij behoort.

onverzoenbare visies

In de politiek heb je soms onverzoenbare visies. Raoul Hedebouw van de marxistische PTP en Filip Dewinter van het Vlaams Belang kunnen niet door één deur want hun standpunten omtrent mens en maatschappij zijn diametraal tegengesteld. Beiden zouden het als een belediging beschouwen wanneer ze over dezelfde kam geschoren worden. Een uitspraak in de stijl van "Ja, ik ben ook in politiek geïnteresseerd: ik ben actief bij het Vlaams Belang" zal Raoul dus geen plezier doen. Evenmin als wanneer iemand hem zou zeggen "In wezen komt het allemaal op hetzelfde neer".

Toch gebeurt zoiets ten aanzien van levensbeschouwingen. Mensen die weten dat je gelovig bent, verwachten dat je enthousiast zal reageren op het feit dat ze yoga doen, sacraal dansen of iets in die stijl... Ze denken dat ze in jou een zielsverwant ontmoet hebben. De kans op zo’n ontmoeting is trouwens groot want die nieuwe religiositeit is sterk in opmars. Velen doen yoga in de avonduren of misschien tijdens de middagpauze op het werk. Of in het weekend in een klooster, nu heel wat kloosters hun deuren openen voor die alternatieve bezinningen en workshops. Godsdienstleerkrachten maken kinderen wegwijs in die nieuwe wereld.

Natuurlijk zijn er ook gelijkenissen in de levensbeschouwingen. Christendom en boeddhisme hechten allebei groot belang aan de intenties van de innerlijke mens en de noodzaak om foute verlangens te bestrijden. Het achtvoudige pad bevat ethische voorschriften die lijken op de Bergrede. Beide levensbeschouwingen hebben ook oog voor een onzichtbare wereld en het feit dat de dood een overstap is, en niet het einde. Maar zoals hierna zal blijken, zijn het godsbeeld, de ultieme bestemming en de weg daartoe, totaal verschillend. Yoga legt de focus op zelfbevrijding en dat staat haaks op wat Jezus leert.

de rode loper wordt uitgerold

Ondanks de eis van een levensbeschouwelijke neutraliteit in het openbaar domein, wordt de rode loper uitgerold voor de oosterse religies. Religieuze symbolen zijn taboe, maar yin en yang wordt overal verwelkomd. Boeddhabeelden sieren huis en tuin: geen tuincentrum, geen meubelzaak, geen interieurwinkel... die er geen heeft in alle kleuren en formaten. Wat uit het verre oosten komt, maakt nu deel uit van onze cultuur en wordt niet meer herkend als godsdienst. Een beetje zen doet het altijd goed!

Bezig zijn met zingeving is een goede zaak, maar die zoektocht kan ergens uitmonden waar je liever niet wil zijn. Het zoeken naar innerlijke rust begint bij yoga, dat zich bij ons in de eerste plaats presenteert als een techniek om te ontstressen. Maar de leraar belooft aan voor wie doorzet een volkomen welzijn. De kundalini en de tantra yoga openen nieuwe perspectieven en leiden je binnen in het paranormale. Die stap is snel gezet, want yoga gaat uit van het wereldbeeld van de new age beweging. Reiki, astrologie, waarzeggerij, tarotkaarten, energetisch en spiritueel genezingswerk, magie... zijn dus allemaal dichte of verre familie. Maar wie die weg bewandelt, begeeft zich op een terrein dat in de Bijbel omschreven wordt als een no go-zone.

een gave van God en een zegen voor de mensheid

Die alternatieven worden voorgesteld als een gave van God en een zegen voor de mensheid: een natuurlijk medicijn zonder schadelijke bijwerkingen. Ze bevorderen het welzijn en de genezing van de mens in al zijn aspecten. Ze zouden inzicht geven in de verborgen werking van lichaam, ziel en geest, en het antwoord zijn op de nood aan zingeving en rust in onze gejaagde wereld. De aanspraken gaan nog verder, want de positieve energie zou bijdragen tot de wereldvrede. Maar in hoeverre kloppen de reclameslogans?

Natuurlijk is het goed om geregeld stil te staan in een te haastige wereld, en die technieken werken ook tot op zekere hoogte. Maar die alternatieve wereld staat, zoals hierna zal blijken, lijnrecht tegenover wat Jezus leert, en houdt serieuze risico's in. De nagestreefde innerlijke rust is soms ver te zoeken. Wie die weg wil inslaan leest dus best vooraf de uitleg in de bijsluiter omtrent de mogelijke bijwerkingen. Informeert hij zich vooraf, dan kan hij een bewuste keuze maken omtrent de te volgen weg. Doet hij dat niet, dan drijft hij wellicht mee op de golven van de tijdgeest en komt hij zo in hetzelfde vaarwater terecht.

van de beloofde dynamiek is weinig te merken

Tegelijk is er in onze cultuur een misprijzen ten aanzien van het christendom. Die houding is begrijpelijk in zoverre de afkeer betrekking heeft op een arrogante kerk of op de hypocrisie van diegenen die het tegendeel doen, van wat ze preken. Er zijn de laatste decennia hemeltergende misdaden aan het licht gebracht, en ook de geschiedenisboeken geven niet altijd een fraai beeld!

Vaak is het geloof ook dood. Het gebrek aan visie en aan levensvreugde staat dan in schril contrast met de beloften die Jezus geeft.

Aan het gedrag van zo’n gelovige valt misschien niets aan te merken, maar van de beloofde dynamiek is niets te merken. De ouderwetse vrome woordenschat en de rituelen zijn losgekoppeld van de diepere werkelijkheid die ze zouden moeten illustreren. Dit soort christendom is niet het antwoord waarnaar mensen zoeken. Evenmin als de uiterst rechtse varianten die we in sommige landen aantreffen.

Positieve dynamische geloofsgemeenschappen bestaan, maar ze zijn in België dun gezaaid en blijven dus vaak onder de radar, misschien ook omdat goed nieuws geen nieuws is.

je hebt geen externe bronnen van moraal nodig

Je kan wat slecht loopt niet op Jezus' conto schrijven, want lauwheid of extremisme is juist hetgeen Hij heeft veroordeeld. Vele mensen accepteren trouwens dat, indien iedereen zou handelen zoals Jezus vraagt, de wereld er heel anders zou uitzien. Het verkeerde gedrag van sommige gelovigen is dus niet het gevolg van het in de praktijk brengen van een foute leer, maar net van het negeren van de boodschap. Voor het bekritiseren van die foute levenswijze heb je dus geen externe bronnen van moraal nodig. Integendeel, je doet dat juist door toepassing te maken van christelijke waarden.

Die stelling wordt wel tegengesproken door zij die uitsluitend verwijzen naar de Verlichting. Dat is een ander debat, maar er zij opgemerkt dat de Verlichting ontstaan is in een cultuur die vertrouwd was met de theorie van het christendom, maar gekenmerkt werd door een obscurantisme - het doelbewuste streven om mensen in onwetendheid te houden, en zelfstandig denken te verhinderen. De waarden van de Verlichting zijn niet uit het niets ontstaan.

het etiket "loser" opgeplakt

Los van de inhoud associeert niemand zich graag met wat ouderwets overkomt. Het christelijk geloof lijkt afgedaan en het taalgebruik versleten: bekrompen, verstikkend, moraliserend. En zoals hiervoor gezegd: vaak is die kritiek terecht. Het christendom wordt meewarig aangekeken. Een beetje zoals men kijkt naar iemand die kledij aandoet van zoveel jaren terug: te brede broekspijpen, een te grote col, ... kleuren die niet meer van de tijd zijn. Bij kinderen leidt dat tot pesterijen op de speelplaats. Volwassenen reageren anders, maar ze voelen zich op een receptie wellicht op hun ongemak in de nabijheid van zo iemand, en ze zullen zich misschien wel distantiëren.

In onze cultuur kreeg het christendom het etiket "loser" opgeplakt. Het staat figuurlijk en ook letterlijk in de rekken van de kringloopwinkel, en vindt ook daar geen koper. € 1,00 voor een Bijbel, Willibrordvertaling, 2001, 1350 pagina's + 283 pagina’s bijlagen, zo goed als nieuw ... soms vind je hem zelfs voor 70 cent. Dat contrasteert scherp met het feit dat vandaag in een toenemend aantal landen mensen gevangenisstraf riskeren om dat boek te bemachtigen.

Die 70 cent heeft trouwens ook iets symbolisch moois: het gaat niet om geld of macht, God biedt een geschenk aan dat in ieders bereik ligt! Geen kennis en geen levenswijze die enkel toegankelijk is voor de ingewijden, mits zware inspanning en ascese, in de zoveelste incarnatie. Neen, daar waar volgens de wet van het karma de gevolgen van alle daden, woorden en gedachten gedragen worden door de persoon in kwestie, heeft volgens de wet van het evangelie Jezus de zonde van de wereld op zich genomen, en kan ieder die daarmee instemt, in één keer bevrijd worden van zijn negatieve karma.

Maar het ouderwetse imago, de trauma's van het verleden en slechte voorbeelden hier of elders in de wereld, leiden ertoe dat het christendom niet meer op zijn intrinsieke waarheid wordt beoordeeld. En omdat vele mensen nood hebben aan verdieping, gaan ze elders zoeken, vaak zonder kritische reflectie.

wat uit het oosten komt is cool en hip

Wat uit het oosten komt is cool en hip. Maar ligt de aantrekkingskracht niet deels in waarden die vooral in onze westerse cultuur zijn ingebed? Waarden die volgens het oosterse denken geen blijvende betekenis hebben, doch slechts als tussenstap nuttig kunnen zijn voor de persoonlijke bevrijding. In het oosten is liefhebben niet het te bereiken doel. De focus is ik-gericht in deze leer van zelfbevrijding. En het mededogen in het boeddhisme is slechts bijkomstig want, wanneer de persoonlijkheid verdwijnt in het nirwana, dooft alle liefde uit en resteert slechts de ultieme leegte.

bij gebrek aan kennis van de vreemde taal

Yoga is veelal beperkt tot lichaamsoefeningen en controle van de ademhaling met het oog op het ontstressen. Maar wie yoga aanbiedt, heeft vaak grotere ambities dan het wegnemen van ongezonde stress. De stap naar die alternatieve wereld, waarin ook paranormale begaafdheden worden ontwikkeld, is niet zo groot. Men heeft het dan over verborgen energieën die ons leven sturen, en over technieken waarmee je greep krijgt op die krachten. Je vindt hierover heel veel informatie op het web en in de boekenwinkel, en overal zijn workshops en cursussen beschikbaar, want die interesse is een nieuwe hype. Er is een lucratieve markt ontstaan met aan de vraagzijde velen die grote noden en hoge verwachtingen hebben. Aan de aanbodzijde is er vaak idealisme en de oprechte wens om anderen te helpen en de wereld te verbeteren. Maar dat biedt nog geen garantie voor een positieve uitkomst.

Rituelen en begrippen die in het oosten onlosmakelijk verbonden zijn met hindoeïsme en het boeddhisme, worden in het westen daarvan losgekoppeld. Toch herhalen velen wanneer zij mantra’s reciteren, telkens weer religieuze formules of de naam van een hindoegod... De bedoeling van de yoga-zonnegroet is de zeven chakra’s of energiecentra te openen. Je verbindt je dan met afgoden en bewust of onbewust stap je binnen in die alternatieve wereld waar occulte krachten spelen. Maar bij gebrek aan kennis van de vreemde taal en dieper inzicht in de rituelen, worden die door de amateur beschouwd als leuke onschuldige symboliek.

komt het niet allemaal op hetzelfde neer?

Wie de oosterse weg bewandelt moet vertrouwd raken met nieuwe begrippen en een nieuw jargon: reïncarnatie, karma, chakra’s, energetische velden, aura, waarzeggerij, geestelijke entiteiten, rebirthing, healing... Die woordenschat wordt ook aangevuld met christelijk taalgebruik. Woorden zoals licht, liefde, hoop, waarheid, medeleven, rechtvaardigheid, gelijkheid, integriteit... die sinds het begin met het christendom waren geassocieerd, werden overgenomen, maar ze krijgen een andere inhoud. Dat gebeurde vooral sinds de golden sixties, toen enkele goeroes de oosterse levensvisie exporteerden naar het westen. Gekende begrippen worden gebruikt, en dat stelt de leerling die zich niet te ver wil wagen gerust: komt het niet allemaal op hetzelfde neer? Hij krijgt de indruk dat er ten diepste niet zoveel verschil is met datgene waarmee hij reeds vertrouwd was. Het fundamentele onderscheid wordt zo verdoezeld, maar de vlag dekt een andere lading. Dat taalgebruik zorgt dus voor verwarring, samen met het feit dat heel wat Vlaamse verenigingen van de christelijke zuil, kloosterordes inbegrepen, mee op de kar van het Boeddhisme zijn gesprongen.

vreedzaam samenleven is mogelijk

Een gesprek over levensbeschouwing met iemand die dacht dat hij een zielsverwant ontmoet heeft, is uiteraard welkom, want het laat toe om een en ander te verduidelijken. Beide partijen moeten dieper graven: de opvattingen worden geconfronteerd, in vraag gesteld en misschien ook bijgestuurd. Mensen met uiteenlopende meningen leven tenslotte in dezelfde wereld, misschien als familieleden, buren of collega's…

Vreedzaam samenleven vereist een voldoende ruime gemeenschappelijke grondslag: de grootste gemene deler wat betreft de morele waarden en de visie omtrent de uitbouw van een maatschappij. De geschiedenis illustreert dat zo’n samenleven tussen moslims, joden en christenen in sommige landen eeuwenlang wél mogelijk was, bijvoorbeeld in Egypte. En ook mother Teresa werd, na enige weerstand omwille van ideeën die haaks stonden op het karma, in India toch wel aanvaard.

kritisch zijn ten aanzien van geloofsbeleving

Respect voor de medemens wil niet zeggen dat je niet kritisch mag en moet zijn. Want levensbeschouwingen geven vorm aan mens en maatschappij, en keer op keer blijkt dat wie meegaat met de tijdsgeest, soms pas decennia later inziet dat de visie fout was en grote schade heeft aangericht. Dat geldt voor ideologieën zoals het communisme en het nazisme, en dat geldt voor godsdienst, wanneer die een karikatuur is van de zuivere dienst aan God en aan de medemens. Die kritische houding is in onze maatschappij echt wel aanwezig ten aanzien van het christelijk geloof, terwijl er een positief a priori is tegenover al wat ons bereikt vanuit het verre oosten. Dat is vreemd want er gaat in die culturen heel veel mis, ook wat betreft de fundamentele mensenrechten. Waarom hebben we geen oog voor het oorzakelijk verband? Waarom elders zoeken wat Jezus zomaar aanbiedt?

Wie terugkeert naar het christendom van Jezus, vindt de zo begeerde rust, het antwoord op de diepe levensvragen en als bonus een liefdesrelatie die eeuwig duurt, en dat zonder schadelijke bijwerkingen.

je houdt op met bidden, want aan de andere kant is er niemand die luistert

Yoga kadert in een religieus wereldbeeld, dat door de eeuwen heen het verre oosten heeft gemodelleerd tot wat het nu is. Willen we een maatschappij die evolueert in die richting? En willen wij als persoon gaan lijken op de boeddhist of de hindoe? Want wanneer je consequent de ingeslagen weg verder zet, kom je terecht in een andere wereld. Je verlaat een universum, uitgedacht en tot stand gebracht door een God die verlangt naar omgang met de mens en die, omdat Hij ergens op deze aarde moest beginnen, een volk uitkoos en eenmalig mens werd: Jezus die doorheen zijn dood en opstanding de mens bevrijdt van het kwaad en van de dood.

Lees "Hoe God de menselijke pasvorm aannam"

Lees "De dader, het slachtoffer en de vriend"

Volg je het oosterse denken, dan geloof je niet in een lineaire wereld gekenmerkt door een voortschrijdende geschiedenis, en in een lineair leven met één geboorte en één dood. Er is niet langer sprake van een ontmoeting met een Persoon die in wezen liefde is en die uitziet naar mensen die van Hem houden met heel hun hart en heel hun ziel, met heel hun verstand en heel hun kracht. Je mediteert, maar je houdt op met bidden, want aan de andere kant is er niemand die luistert.

de westerse mens gaat zelden zo ver mee

Die oosterse leer was attractief voor wie leefde in de voorbije millennia en te maken had met armoede en hard labeur, ziekte en vroegtijdige dood. Want er werd een oplossing aangeboden voor de pijn: het harde leven is een illusie waar je je van kan bevrijden. Niemand kan je daarbij helpen, behalve je leraar, maar dan slechts om de weg te wijzen die je alleen moet gaan. "Verstand op nul, blik op oneindig" - zo kan je het omschrijven - want door je persoonlijkheid te handhaven en te ontplooien, raak je verder verwijderd van het doel. Je moet dus ophouden met denken. Maar niet enkel het verstand moet op non-actief worden gezet, want ook de emoties, de zintuiglijke waarneming, het streven en het handelen... moeten uiteindelijk uitdoven. De persoonlijkheid moet via een lange weg van reïncarnaties verdwijnen in het goddelijke al - opgaan in een anoniem nirwana, dat letterlijk uitgeblust of onbeweeglijk betekent. Yoga die verdergaat dan lichaamsoefeningen, kan helpen om alles tot stilstand te brengen. En wie in dit leven stappen zet in de goede richting, staat bij een volgende incarnatie dichter bij het einddoel.

De westerse mens gaat zelden zo ver mee. Maar de ik-gerichte houding wil hij overnemen: je bent alleen verantwoordelijk voor jezelf, en niet voor anderen. Je wordt dus niet opgeroepen om je talenten te ontplooien ten dienste van de naaste. Volgens de reïncarnatieleer moet je uiteindelijk tegenover niemand - geen mens, geen God - verantwoording afleggen. Je bent je eigen rechter, je bent je eigen redder met alle voor- en nadelen van dien.

Die visie biedt weinig hoop voor wie slecht gestart is in het leven en - als hij in India wordt geboren - in een lagere kaste zit. Evenmin voor wie zich onderweg serieus misdragen heeft. Het karma kent geen genade want ieder moet boeten voor zijn eigen zonden. Wat een contrast met Jezus die leert dat prostituees en afpersers - hoeren en tollenaars - zoveel meer kans maken op een eeuwig leven met God, dan de welgestelde hautaine intellectueel. Wie onderaan de maatschappelijke ladder staat, of wie versmaad wordt door zijn omgeving, erkent sneller zijn nood en is dus meer geneigd dat goddelijk geschenk te aanvaarden.

de beperkte gelijkenis tussen gebed en meditatie

Yoga omvat ook meditatie. De beperkte gelijkenis tussen gebed en meditatie ligt in de voorbereiding, want bidden doe je vaak in de intimiteit van het alleen zijn. Je maakt het rustig in en rondom: je trekt je terug, om niet gestoord te worden door conversaties, tv en internet. Maar het kan ook anders: je kan gaan wandelen in de bossen, en je kan Hem in stilte toespreken en bijstand vragen terwijl je op het werk vergadert, of thuis bent te midden van het gekibbel van de kinderen. En je kan samen met vrienden een groepsgesprek beginnen.

De act van het bidden is heel verschillend van de meditatie. Bij het gebed ga je even inwaarts, om je vervolgens extravert te richten op die Gans Andere. Wat je hebt gehoord breng je nadien in de praktijk in het gewone leven. Dat contact opnemen met die Andere gebeurt op een beredeneerde manier, en ook de emoties zijn welgekomen. Je spreekt God aan in gewone taal, en niet door het steeds weer herhalen van een mantra in een taal die je niet begrijpt.

Met het Onze Vader en met veel andere uitspraken, nodigt Jezus de mens uit om zijn wel en wee met God te delen. Het christelijke gebed is een gesprek met de Vader en de Zoon. Soms is het niet meer dan vertoeven in hun nabijheid. Maar soms vraag je Gods bijzondere tussenkomst vanuit de wetenschap dat Hij almachtig is en, wanneer Hij uitgenodigd wordt, de zaken bijstuurt. Die vraag om medewerking is maar zinvol wanneer je meewerkt aan de operatie "schone handen". Het is God niet te doen om je cadeautjes te geven, wel om je schoon te maken: intenties, gedachten, woordenschat en daden.

Lees "Onze Vader... een gesprek met God"
Lees "Waarom antwoordt God niet meteen?"

Het christendom is een openbaringsgodsdienst waarin niet de mens, doch God het initiatief neemt. De mens krijgt dus geen techniek aangeboden om tot God te klimmen, want het is God die neerdaalt en zich openbaart. Ook bij christenen bestaat het gevaar dat het openhartige gesprek en de morele integriteit of de schone handen plaats maken voor technieken die herhaling beogen van bijzondere ervaringen en dus ik-gericht zijn.

mediteren lijkt op het zich ontkleden

Bij meditatie ben je helemaal alleen. Je gaat altijd dieper inwaarts alsof je het nulpunt van je verwekking wil bereiken. Mediteren lijkt op het zich ontkleden. Je doet afstand van al hetgeen aan je persoonlijkheid werd toegevoegd sinds je geboorte, om terug te keren naar je diepste oorsprong. Je gebruikt daarvoor allerlei technieken, zoals het reciteren van een mantra, met als doel het uitschakelen van het verstand en de gevoelens. Zo beleef je misschien, net als de goeroes, een onvergelijkbare religieuze ervaring. Die bijzondere toestand is de beloning voor wie doorzet.

Wanneer je bidt tot God, stel je je ontvankelijk en kwetsbaar op. Het lijkt alsof je een woning binnenkomt en de beschermende jas aan de kapstok hangt. Maar verder hou je al je kleren aan. Soms trek je zelfs iets nieuws aan, want je weet dat je Gesprekspartner daarvan houdt. "Zing mij een nieuw lied", zei God en David nam zijn harp en componeerde een nieuwe psalm waar we vandaag nog van genieten. God wenst je te ontmoeten met alles erop en eraan, om je nooit meer te verlaten, net zoals God het huwelijk bedoeld had: man en vrouw komen samen en delen alles voor altijd.

De gevoelens, het verstandelijk inzicht, de bereidheid om er naar te handelen... komen in het gesprek met God aan bod. Natuurlijk kan er ook hier sprake zijn van het zich ontkleden, want vuile kleren moet je achterlaten. Met Gods hulp kom je los van haat, wrok en misplaatste trots, maar ook van minderwaardigheidsgevoelens... De oude ik-gerichte mens moet plaats maken voor de nieuwe, die niet het resultaat is van eigen koppige inspanning, maar van hetgeen Gods Geest bewerkt met bereidwillige medewerking van de mens.

hij loopt schaars gekleed

Bij nadere ontleding blijkt dus dat de gelijkenis tussen meditatie en gebed slecht oppervlakkig is. Kort na de start lopen de wegen al uiteen. Wie mediteert loopt eenzaam, en hij gaat in de andere richting, hij loopt schaars gekleed en hoopt zich straks van al zijn kleren te ontdoen. Dat leek, zoals hiervoor gezegd, in het verre oosten eeuwenlang het beste antwoord op het alomtegenwoordige lijden. Want als elk verlangen, alle emoties en alle gedachten zijn uitgedoofd, en als de persoon zichzelf heeft opgeheven, dan is de pijn ook weg.

In het oosterse denken sta je er alleen voor. Er is geen God die je kan helpen. Elkeen is verantwoordelijk voor zijn eigen karma. Wel ga je ervan uit, dat je het algemene welzijn - harmonie en wereldvrede - bevordert in de mate je jezelf bevrijdt. Je zoekt geen hulp bij God, maar je bent samen met de medemens en met de planten- en dierenwereld, zelf een stukje god, en Moeder Natuur wil elkeen helpen. De ingewijde beschikt over heel wat meer: een scala van mogelijkheden om meer vat te krijgen op het leven.

De joods-christelijke weg en de oosterse weg gaan dus een andere kant uit. En toch denken velen dat christenen en boeddhisten, ofwel hand in hand kunnen gaan, of toch minstens op parallelle wegen lopen, leidend naar dezelfde bestemming. Neen, de ene wil dat de persoonlijkheid wordt opgeheven, de ander dat die gezuiverd en vervolmaakt wordt om dan later deel te nemen aan de bruiloft van het Lam.

Lees ook "Zonder lichaam zijn we niet echt mens"

de buffetformule in een restaurant

De mix tussen christendom en oosterse religies is vandaag overal aanwezig. Mixen van godsdiensten wordt aangeduid met de term "syncretisme". Dat verwijst volgens Wikipedia naar "het naar elkaar toegroeien van religies, als een poging om uiteenliggende of tegengestelde geloven en religies met elkaar te combineren. ... Syncretisme veronderstelt in zijn algemeenheid een onderliggende eenheid. Sommige godsdienstwetenschappers verwerpen de term syncretisme, omdat het immers veronderstelt dat er zuivere religies zouden bestaan. Maar in werkelijkheid zijn religies steeds in interactie met hun omgeving. Behoudende aanhangers van godsdiensten die zich op een onfeilbare openbaring beroepen zoals het Jodendom, de islam en het christendom, trachten veelal vreemde religieuze elementen uit hun geloof te weren; dit in tegenstelling tot meer vrijzinnige aanhangers, die ze verwelkomen of er althans geen gevaar in zien...".

Syncretisme vertrekt van de vaststelling dat, in alle tijden en overal ter wereld, levensovertuigingen elementen bevatten die op elkaar gelijken. De gulden regel is hiervan een duidelijk voorbeeld: "Behandel de anderen zoals je zelf behandeld wil worden". Het joods-christelijk en het islamitisch denken bevat uiteraard overeenstemmende elementen en bovendien ideeën die aanleunen bij de Griekse filosofen zoals Plato en Aristoteles. Ook de oosterse gedachte dat de werkelijkheid een illusie is, toont wat gelijkenis met het feit dat christenen in deze wereld vreemdelingen op doortocht zijn.

Dat we deels tot gelijkaardige conclusies komen is niet verwonderlijk... het is de evidentie zelf, want we leven tenslotte in dezelfde wereld en we hebben allemaal verstand meegekregen. Het kan gelden als bewijs dat we intuïtief een en ander aanvoelen van wat zich afspeelt in de geestelijke wereld. Maar hieruit besluiten dat iedereen gelijk heeft, ook op punten waar men elkaar manifest tegenspreekt, is een gemakkelijkheidsoplossing, die intellectueel geen stand houdt. We kunnen beter, voor wat tegenstrijdig is, zoeken naar het juiste antwoord. Dat doen we trouwens ook op andere terreinen van het leven.

het besef van een transcendente macht

De aanbidding van de hemellichamen door de primitieve mens, illustreert het besef van een transcendente macht - tot daar de gelijkenis met andere godsdiensten. Maar is het vandaag met onze kennis inzake astronomie, nog geloofwaardig wanneer je hemellichamen aanbidt? De Griekse mythologie leert ons veel over onszelf en over de wereld rondom ons: natuurverschijnselen, liefde en haat... werden er door verklaard. Maar mogen wij die Griekse goden vandaag nog als goden au sérieux nemen? Shiva vormt in het hindoeïsme samen met Brahma en Vishnu een soort van goddelijke drie-eenheid van schepper-instandhouder-vernietiger - tot daar de gelijkenis met het christelijk godsbeeld. Maar inhoudelijk zijn Vader, Zoon en Geest hiermee helemaal niet vergelijkbaar.

Lees ook "Een+ Een + Een = Een"

De christelijke leer is niet gebaseerd op brainstormen over hoe de verborgen wereld er zou kunnen uitzien, maar wel op geschiedkundige gebeurtenissen en op Iemand die zijn deskundigheid voldoende heeft bewezen. Alles staat of valt met de dood en de verrijzenis van Jezus. Is dat historisch waar? De groei van het christendom in de eerste eeuw, en de bereidheid van n de apostelen om voor hun geloof te sterven, valt slechts te verklaren door het feit dat zij ooggetuigen waren van de verrijzenis.

Lees ook "Een bewogen weekend"

je moest eten wat de pot schaft

Syncretisme is de norm sinds vele jaren. Het lijkt op de buffetformule in een restaurant waar men uit een overvloedig aanbod de gerechten selecteert die er het lekkerst uitzien. Zo’n gedrag uitbreiden naar andere domeinen van het leven is niet evident. Vaak laat een vraag geen tegenstrijdige antwoorden toe. Want het kan toch niet dat, afhankelijk van de persoonlijke overtuiging, de ene mens reïncarneert, een tweede slechts eenmaal leeft en sterft en dan zijn eeuwige bestemming bereikt, en een derde helemaal tot stof vergaat omdat hij atheïst is. Ze kunnen niet alle drie gelijk hebben.

De toepassing van de buffetformule op het levensbeschouwelijk aanbod staat in schril contrast met de religieuze eetgewoonten tot de jaren 60 van de vorige eeuw. Van buffet was er geen sprake, want je moest eten wat de pot schaft. Van de wieg tot het graf: alles was vastgelegd, soms dictatoriaal en soms met therapeutische hardnekkigheid. Het is dus niet verwonderlijk dat mei ‘68 als een verademing werd ervaren. Eindelijk kreeg de mens het recht om ongestraft na te denken en zelf te bepalen wat hij zou geloven! "Wat hebben ze ons allemaal wijsgemaakt!" klinkt het terechte oordeel van een generatie die te lijden had onder te veel dictaten. Het keurslijf werd maar al te graag verruild voor de postmoderne twijfel aan alle grote waarheden. Tegelijk groeide de overtuiging dat het gras groener is aan de overkant.

of je gelijk hebt of niet, is niet doorslaggevend

Het postmoderne denken bemoeilijkt het gesprek. Of je gelijk hebt of niet, is niet doorslaggevend. "Voel je je er goed bij?" is nu determinerend. Dat subjectieve criterium kan elkeen verschillend invullen, en het kan van de ene op de andere dag wijzigen. Het is een volatiel of wisselvallig gegeven waarop je niemand kan aanspreken, en dat mensen niet blijvend kan verbinden in een gemeenschappelijk project. Mijn "goed gevoel" is niet overdraagbaar naar een ander die er zich slecht bij voelt.

Dat postmoderne denken wordt ook in de hand gewerkt door de pseudowetenschap en het occultisme. Wie actief is op dat terrein doet dat met het opzij schuiven van de rede. Zoiets bemoeilijk het gesprek want het (gezond) verstand moet wijken voor inzichten die niet verifieerbaar zijn, en waarop je elkaar dus niet kan aanspreken.

Je kan ook niet langer goed en kwaad onderscheiden, want elkeen moet dat voor zichzelf uitmaken: alles is relatief en wie verlicht is, oordeelt niet. Maar zo’n soort tolerantie zet niet aan om op te treden tegen onrecht.

Dat contrasteert met de christelijke visie die God ziet als de absolute zuivere referentie. De mens die in oorsprong leek op God, is gedegenereerd doordat de levensader werd doorbroken nu hij zich als vijand van Hem opstelt. Hij moet het eerst goed maken met Hem door zich te verontschuldigen voor het kwaad, zich verbinden met die Bron en innerlijk vernieuwd worden. Hij moet in zichzelf wat kwaad is onderscheiden en hij wordt ook opgeroepen om wat zich aanbiedt rondom hem te toetsen, met die reserve dat het uiteindelijke oordeel aan God toekomt.

een wereld waar waarheid werd afgeschaft

Een cultuur staat nooit lang stil. De jongste jaren is die belangstelling voor de wereldkeuken wel wat gewijzigd. Godsdiensten die voorheen misschien vreedzaam leken, kunnen soms toch heel gewelddadig zijn, en worden nu als bedreigend ervaren. Bepaalde gerechten van het buffet zijn dus moeilijk of niet te combineren, andere zorgen voor allergische reacties.

Intussen groeit het besef dat er een eind komt aan "elkeen zijn waarheid" - het credo van de buffetformule. Het feit dat je het waarheidsbegrip niet onbeperkt kan rekken blijkt nu in andere domeinen van het leven. Na het supprimeren van absolute waarheden in de levensbeschouwelijke sfeer, werden we wakker in een wereld waar waarheid ook in de maatschappelijke en politieke sfeer dreigt afgeschaft te worden. Pathologisch liegende presidenten aan beide kanten van de oceaan - die zich bovendien als kerkganger outen - zorgen voor zwaar weer. De aanval is de beste verdediging: openlijk liegen, verdraaien van de feiten, ongegronde verdachtmakingen... nepnieuws - leugens verpakt als "alternatieve feiten".

Succes oogsten met manifeste leugens en met ongegeneerd vuilbekken, moet van twee kanten komen: het maakt slechts kans wanneer de cultuur zoiets accepteert. Die machthebbers en een deel van het publiek worden gekenmerkt door een ongeziene schaamteloosheid. Niet enkel is het waarheidsbegrip uitgehold, schroom en schaamte zijn ook ver te zoeken. Een cultuur die decennialang seks banaliseert en schroom belachelijk maakt en afbreekt, betaalt daarvoor een hoge prijs, want hét instrument bij uitstel voor kwaliteitscontrole werd onklaar gemaakt. Door slordig om te gaan met waarheid en met schaamte, zijn de grondslagen van onze samenleving aangetast.

Lees "Over schaamte, goede zeden, naakte apen en boerka's"

Hopelijk ziet men het oorzakelijk verband en leiden deze moeilijkheden tot juistere inzichten op levensbeschouwelijk terrein. Je kan beter de verschillen onder ogen zien en afstand nemen van de goedkope veronderstelling dat, als je maar tolerant bent, het er allemaal niet toe doet wat je gelooft.

waarheden als zwakke hypotheses

Het christendom biedt antwoorden voor mens en maatschappij en reikt principes aan waarop je een gezonde samenleving kan bouwen. Maar het levende dynamische christendom is in België weinig zichtbaar. De aanmatigende houding van weleer heeft plaats gemaakt voor verlegenheid en eeuwige twijfel. Christelijke waarheden worden tijdens vieringen soms voorgesteld als zwakke hypotheses. Ze worden haastig aangevuld met alternatieven die beter aanleunen bij de mainstream. Van de christelijke geloofsbelijdenis schiet dan niets meer over: geen goddelijk persoonlijk Wezen, geen mensgeworden God, geen verrijzenis uit de dood, geen mogelijkheid om van het kwaad verlost te worden... Jezus wordt, ditmaal figuurlijk, volledig uitgekleed. Tijdens een begrafenisdienst heeft men het dan over het voortleven in de gedachten van familie en vrienden. Wat verder gaat lijkt te hoog gegrepen. Het eigen erfgoed is nu een ruïne. Dat is rampzalig want de uitdagingen zijn groot en Jezus is het antwoord op die vragen.

Jezus heeft veel te bieden, zowel voor het leven hier en nu, als voor het leven later. Maar onbekend is onbemind. Hier en nu, spoort Jezus je aan om je persoonlijkheid te ontwikkelen en je talenten te gebruiken. Maar je doet dat niet om de andere te overtreffen want de drijfveer is de zuivere liefde. Je kan dat niet uit jezelf, want het is God die vernieuwt en kracht geeft. In het leven later heb je uitzicht op een nieuw bestaan, met een persoonlijkheid die volop tot bloei komt in een liefdesrelatie als nooit tevoren. Want God is een persoon, waarmee je een relatie aangaat.

geen zoektocht naar de waarheid

In tegenstelling tot alle andere religieuze leiders en profeten was Jezus geen zoeker naar de waarheid. Hij maakt een einde aan de zoektocht van de mensheid.

De geschiedenis die het jaar nul voorafgaat wordt gekenmerkt door voortschrijdende openbaring: een traject dat voorbereidt op de eenmalige menswording van God. Jezus heeft dus niet het statuut van profeet of van een verlichte mens - een Boeddha. Hij presenteert zich als de Zoon van God, dé enige referentie, het Woord waardoor alles is ontstaan, de Alfa en de Omega, het begin en het einde. Begrijpelijk dus dat Hij geen compromis zoekt te vinden met de spirituele zoekers van zijn tijd.

Duidelijker kan niet! Wat Jezus leert contrasteert fel met het oosterse ideaal. Een persoonlijk godsbeeld is daar ongekend. Datgene waar de mens zo naar verlangt: geliefd worden en liefde geven is, zeker op termijn, afwezig. Tot slot opnieuw de vraag: Waarom elders zoeken wat Jezus zomaar aanbiedt? Wie terugkeert naar het christendom van Jezus, vindt de zo begeerde rust, het antwoord op de diepe levensvragen en als bonus een liefdesrelatie die eeuwig zal duren, en dat zonder schadelijke bijwerkingen!

allen die gebukt gaan onder zware lasten

C.S. Van Audenard
maart 2020

Begin